پادگانه های آبرفتی سطوحی هستند که به موازات محور دره رودخانه و درسطوح بالاتر از بسترکنونی رودخانه ودرنتیجه تغییر سطح اساس رودخانه ها تشکیل می شوند.عموما جنبش گسلهای فعال ، بالا آمدگی کوهها وفرونشینی گودیها باعث می شود که درامتداد جنبش ها سطح اساس رودخانه سریعا تغییرکند.پادگانه های آبرفتی یکی ازاشکال مشخص فرسایش آبهای روان در حاشیه رودخانه هاست.آنها عارضه های هموار یا نسبتا همواری هستند که ازآبرفت تشکیل شده و پرتگاه حاشیه ای آن با شیب محسوسی به بسترفعال جریان آب یا به یک پادگانه دیگرمسلط باشد.

پادگانه ها درنقشه های زمین شناسی فراوانندکه با Q1,Q2وQ al نشان داده می شوند.آنها درواقع تغییرشکل یافته بادزنه ها هستند.یعنی همان حرکات تکتونیکی روی بادزنه ها اثرمی گذارد، Uplift اتفاق می افتدوبعد از آن فرسایش رخ می دهد وازبادزنه کاملی که داشتیم بخشهایی حذف می شودوبخشهایی به صورت سکوهایی باقی می ماند که به آنها تراس می گوییم.

شکل گیری پادگانه های آبرفتی

درمطالعات پیکر شناسی زمین مراحل کندن،جابجایی و تراکم را به یک دوره فرسایش مربوط می دانند.همیشه دوره های فرسایش با مرحله حفر یا کاوش آغاز شده وپس ازانتقال آبرفت ها به مرحله تراکم ختم می شود.عوامل متعددی وجود دارند که سبب تجدید وتکرار دوره های فرسایش می شوند.به عبارت دیگر پس ازپایان یک دوره فرسایش با دخالت حداقل یکی ازاین عوامل ،دوره بعدی آغاز می شود.پادگانه های آبرفتی ازتکرار این دوره های فرسایش به وجود می آیند.مهمترین عواملی که سبب تکرار دوره های فرسایش می شوندعبارتند از:

1- حرکات زمین ساخت   2- تغییرشرایط اقلیم    3- نوسان سطح آب اقیانوسها (ایزوستازی)

به همین دلیل منشا پادگانه های آبرفتی را یکی ازاین سه حالت می دانند.درمورد دخالت حرکات زمین ساخت وایزوستازی اختلاف ارتفاع بین سرچشمه وسطح پایه افزایش می یابد.دراین صورت افزایش میانگین شیب بستر، قدرت اولیه آب را بالا برده ودوره جدیدی آغاز می شود.اما درمورد پادگانه های آبرفتی با منشا اقلیمی ، افزایش حجم آب سبب بالا رفتن نیروی اولیه وتجدید خارجی (آزاد) و درمجاورت دریاها تشکیل می شوند(سواحل خلیج فارس ودریای عمان).سایر پادگانه ها مخصوص نواحی کوهستانی وحوضه های داخلی است.تجربه روی زمین نشان داده است که درکواترنردوره های فرسایشی بسته به نواحی مختلف 5 تا 6 بار تکرار شده اند.

درهرمرحله مادام که نیروی خالص مثبت باشد،حفربستر ادامه خواهد داشت.درطول زمان با عملکرد فرسایش کاوشی ، با کاهش شیب بستر و یا احتمالا کاهش حجم آب مرحله حفر به تدریج به پایان می رسد.دراین هنگام آبها در بستری نسبتا گود جریان دارند.

پس ازمرحله انتقال و جابجایی رسوب ها ، دربخش هایی ازبستر که شرایط مناسب باشد( بستر نسبتا پهن و کم شیب) تراکم رسوبها آغاز شده و تا پایان دوره اول فرسایش ادامه مییابد.بنابراین در مناطق مذکور تراکم آبرفت ها ، بستری مملو از آبرفت و پهن تر از گذشته برجای می گذارد.حال اگر به هردلیل دوره بعدی فرسایش آغاز شود ، این بار در مرحله کاوش اولیه بسترجدید در داخل آبرفت های مرحله تراکم قبلی حفر می شود.بنابریان بستر جدید به صورت شیار بسیار پهنی است که احتمالا از یک یا هردو طرف بقایای آبرفتهای دوره اول فرسایش برآن مسلط است.دراین صورت اولین پادگانه های آبرفتی تشکیل شده است.

درمرحله کاوش دوره دوم فرسایش ممکن است دو حالت متمایز اتفاق بیفتد.دریک حالت احتمال دارد نیروی کاوشی دوره دوم فرسایش بیش از نیروی کاوش دوره اول فرسایش باشد.دراینصورت جریان آب نه تنها تمام ضخامت آبرفتهای مرحله تراکم قبلی را حفر می کند بلکه سنگ بستر اصلی را نیز تحت تاثیر قرار می دهدوبستر فعال را گودتر می کند.

درحالت دوم ممکن است قدرت کاوشی مرحله حفردوره دوم فرسایشی کمتر از قدرت حفر مرحله کاوشی دوره اول باشد.بنابراین نیروی کاوشی آب دوره دوم فرسایش نمی تواند تمام ضخامت آبرفت های مرحله تراکمی دوره اول را بشکافد.پس بستر فعال در این شرایط بر سطح بقایای آبرفت های دوره قبل قرار خواهد گرفت.عملکرد این دو حالت ، دو نوع پادگانه آبرفتی متفاوت به وجود می آورد.

با شروع دوره سوم فرسایش وعملکرد مرحله کاوش این دوره ، دومین پادگانه آبرفتی شکل می گیرد.بنابراین می توان گفت که از توالی هر سه دوره فرسایش دو پادگانه آبرفتی شکل می گیرد.ادامه این وضع وتکرار دوره های بعدی فرسایش با طی مراحلی که قبلا توضیح داده شد پادگانه های جدید تری به وجود می آورد.با چشم پوشی از پادگانه های فرعی ، درمحیط رودخانه ، انتظار وجود چهار نوع پادگانه اصلی می رود ولی در اغلب رودخانه ها می توان دو دسته پادگانه مربوط به آخرین دوره های یخچالی را مشاهده کرد.

اگر سطح اساس یا سطح دریا تغییر کند ورودخانه در قسمت پایینی خود فعالیت تخریبی بیشتری داشته باشد ، در رسوب های آبرفتی اولیه ، مسیر جدیدی برای حرکت آب حفر می شودوکناره های مسیر به صورت پرتگاه کم و بیش تند در دو طرف مشیر جدید باقیمانده ،موجب تشکیل پادگانه های رودخانه ای می شود.اگراین عمل چندبار تکرار شود ، ممکن است چند پادگانه کنار همدیگر تشکیل شودکه جدیدترین آن نزدیک به مسیر فعلی رودخانه وقدیمی ترین آنها در بالای همه پادگانه هاست.

پیدایش پادگانه های کواترنری:

درباره پیدایش این پادگانه ها در سطح جهانی ، دو نظریه زمین ساختی و اقلیمی می توان ارائه کرد:

1- پدیده زمین ساخت با بالا رفتن ارتفاعات یا پایین رفتن و فرونشینی بخش های انتهایی به نیمرخ تعادلی وتغییر سطح اساس منجر می شود.دراین حال رودخانه با سرعت بیشتری جریان یافته ، بستر قبلی خودرا حفر می کند وکناره های بستر قدیمی به صورت پادگانه در دوطرف و یا احتمالا در یک طرف رودخانه باقی می ماند.

2- درپدیده اقلیمی ، تغییر دبی روان آب ها یا تغییر در مقدار تبخیر حوضه های آبی کناری ودرنتیجه بازهم تغییر درسطح اساس جریان ها ، نسبت انتقال و اندازه مواد را تغییر می دهد وباکمتر شدن دبی و افزایش تبخیر ، رودخانه در بستر کوچکتری جریان می یابد وبستر اصلی و پادگانه ها در منار آن می مانند.همین وضع درمورد تغییر کلی شرایط مورفولوژیک حوضه های بستر وتغییر سطح آب های دریاچه های محدود درخسکی نیز سبب می شود که دشت ها نسبت به سطح اساس جریان ها ،بالاتر قرار گیرند.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: